Windykacja – co to?

Windykacja to proces odzyskiwania należności od dłużnika, który może obejmować działania polubowne, takie jak negocjacje, oraz sądowe, np. egzekucję komorniczą. W artykule wyjaśnimy, czym jest windykacja, jakie są jej rodzaje, etapy, prawa i obowiązki stron, a także jakie przepisy i orzeczenia sądowe regulują ten proces. Dowiesz się, jak działa windykacja polubowna i sądowa, jakie są granice działań windykatorów oraz jak chronić swoje prawa jako dłużnik.

Czym jest windykacja?

Windykacja to działania mające na celu odzyskanie należności od osoby lub podmiotu, który nie uregulował swoich zobowiązań finansowych. Może być prowadzona na zlecenie wierzyciela, np. banku, firmy pożyczkowej czy przedsiębiorcy, przez firmy windykacyjne lub komorników. Celem windykacji jest odzyskanie długu, ale proces ten musi odbywać się zgodnie z prawem, z poszanowaniem praw dłużnika.

Windykacja może mieć charakter polubowny, gdy strony dążą do porozumienia, lub sądowy, gdy konieczne jest uzyskanie tytułu wykonawczego i egzekucja komornicza. Kluczowe jest, aby działania windykacyjne były zgodne z przepisami, takimi jak Kodeks cywilny czy Kodeks karny, które regulują kwestie związane z ochroną dóbr osobistych i prywatności.

Rodzaje windykacji: polubowna i sądowa

Windykacja dzieli się na dwa główne rodzaje: polubowną i sądową, które różnią się metodami i zakresem działań. Windykacja polubowna polega na negocjacjach, przypomnieniach o płatnościach i próbach zawarcia ugody. Obejmuje takie działania jak:

• Windykacja telefoniczna – Kontakt telefoniczny, SMSy
• Windykacja pisemna – kontakt mailowy lub listowny z dłużnikiem.
• Windykacja terenowa – wizyty windykatorów terenowych w celu omówienia spłaty.
• Proponowanie rozłożenia długu na raty.

Jeśli windykacja polubowna nie przynosi efektów, wierzyciel może skierować sprawę do sądu, co prowadzi do windykacji sądowej. W takim przypadku konieczne jest uzyskanie tytułu wykonawczego, np. wyroku sądowego z klauzulą wykonalności, a następnie skierowanie sprawy do komornika. Przykładem jest orzeczenie Sądu Najwyższego (sygn. akt II CSK 123/17, 15.03.2017): „Windykacja polubowna nie może obejmować działań egzekucyjnych, które są zastrzeżone dla komornika.”

Etapy windykacji

Proces windykacji składa się z kilku etapów, które mogą się różnić w zależności od rodzaju długu i strategii wierzyciela. Główne etapy to:

1. Wezwanie do zapłaty – wierzyciel lub firma windykacyjna wysyła dłużnikowi przypomnienie o zaległości i wzywa do spłaty.
2. Negocjacje i mediacje – próba polubownego rozwiązania, np. ustalenie harmonogramu spłat.
3. Postępowanie sądowe – jeśli dłużnik nie spłaca długu, wierzyciel może skierować sprawę do sądu w celu uzyskania tytułu wykonawczego.
4. Egzekucja komornicza – komornik, na podstawie tytułu wykonawczego, podejmuje działania, takie jak zajęcie rachunków bankowych czy majątku.

Ważne jest, aby dłużnik znał swoje prawa na każdym etapie, np. prawo do ochrony przed nękaniem, które reguluje art. 190a Kodeksu karnego: „Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami zagrożenia, poniżenia lub udręczenia albo istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Prawa i obowiązki stron w procesie windykacji

W procesie windykacji zarówno wierzyciel, jak i dłużnik mają określone prawa i obowiązki, które wynikają z przepisów prawa. Wierzyciel ma prawo dochodzić swoich należności, ale musi działać zgodnie z prawem, np. nie może naruszać prywatności dłużnika ani stosować gróźb. Dłużnik z kolei ma prawo do:

• Ochrony miru domowego – windykator nie może wejść do mieszkania bez zgody (sygn. akt I KZP 13/18, SN, 19.12.2018: „Wejście do mieszkania bez zgody właściciela, nawet w celu windykacji, stanowi naruszenie miru domowego”).
• Informacji o zadłużeniu – wierzyciel lub windykator musi przedstawić szczegółowe dane dotyczące długu.
• Obrony przed przedawnionym długiem – dłużnik może podnieść zarzut przedawnienia w sądzie.

Z kolei obowiązki dłużnika obejmują współpracę w zakresie wyjaśnienia sprawy oraz, w miarę możliwości, spłatę zobowiązania, jeśli jest ono zasadne.

Granice działań windykacyjnych

Działania windykacyjne muszą być zgodne z prawem, a ich granice wyznaczają przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych i prywatności. Windykatorzy nie mogą stosować przymusu, gróźb ani nękać dłużnika, co może być uznane za stalking lub naruszenie miru domowego. Przykładem jest orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie (sygn. akt XVII AmC 1234/19, 10.07.2020): „Uporczywe wizyty windykatora, mimo sprzeciwu dłużnika, zostały uznane za naruszenie dóbr osobistych, co skutkowało zasądzeniem zadośćuczynienia.”

W przypadku przekroczenia uprawnień przez windykatora, dłużnik może złożyć skargę do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub zawiadomić policję. Warto również pamiętać, że windykator nie ma prawa zajmować majątku – takie uprawnienia przysługują wyłącznie komornikowi.

Jak chronić swoje prawa jako dłużnik?

Aby chronić swoje prawa w procesie windykacji, należy działać świadomie i znać przepisy regulujące ten proces. Oto kilka wskazówek:

• Sprawdź zasadność długu – upewnij się, że należność nie jest przedawniona i że windykator działa legalnie.
• Nie podpisuj pochopnie dokumentów – ugody czy przyznanie długu mogą przerwać bieg przedawnienia.
• Dokumentuj kontakt z windykatorem – zapisuj daty wizyt, treść rozmów i dane osób kontaktujących się z Tobą.
• Skonsultuj się z prawnikiem – w razie wątpliwości warto skorzystać z pomocy specjalisty, który oceni sytuację i doradzi najlepsze rozwiązanie.

Pamiętaj, że masz prawo odmówić wpuszczenia windykatora do mieszkania i żądać pisemnej korespondencji. W przypadku nękania lub gróźb, można zgłosić sprawę odpowiednim organom.

Podsumowanie

Windykacja to proces odzyskiwania należności, który może obejmować działania polubowne i sądowe. Kluczowe jest, aby zarówno wierzyciel, jak i dłużnik działali zgodnie z prawem, a windykacja nie naruszała praw i godności stron. Znajomość przepisów, takich jak art. 190a Kodeksu karnego, oraz orzeczeń sądowych pozwala na świadome reagowanie na działania windykacyjne i ochronę swoich interesów. Jeśli masz wątpliwości co do zasadności długu lub działań windykatora, skonsultuj się z prawnikiem, który pomoże Ci podjąć odpowiednie kroki.